Năm nay kinh tế khó khăn, cuộc sống ná thở, thành ra thấy nhiều thứ văn hoá Miền Nam vốn bị xã hội hiện đại loại bỏ đã sống dậy, thí dụ bưng thúng hột vịt lộn, bưng mâm bánh cam bánh còng bán lòng vòng, và xin quá giang.
Mới nghe một đoạn:
-Anh ơi! Cho em xin quá giang một đoạn!
-Không được em ơi! Thứ nhứt là em không có nón bảo hiểm, công an nó phạt anh chứ ai. Thứ nhì là em lạ hoắc anh không dám chở.
Sài Gòn và Bình Dương, Long An thì ít thấy quá giang, nhưng về Gò Công, Miền Tây thì gặp dân xin quá giang nhiều lắm.
Đang chạy xe tà tà trên đường quốc lộ thì một bàn tay thò ra đường ngoắc ngoắc, một ông già xách cái giỏ đệm nói lớn “Chú em cho qua quá giang tới chợ được hông?”
Quá giang là gì? Là đi nhờ, tức là chở dùm, tiện đường chở dùm một đoạn. Quá giang là không tính tiền như xe ôm nha!
Qúa giang nghĩa đen tức là qua sông, nhưng dân Nam Kỳ hiểu là“đi nhờ”, bà con Nam Kỳ xài từ này thường xuyên khi đi nhờ từ ghe tàu tới xe cộ. Đây là một từ có xuất xứ từ sông nước.
Thời xưa Nam Kỳ lục tỉnh sông rạch chằng chịt nên di chuyển hàng ngày đương nhiên phải bằng ghe xuồng, đi từ tỉnh này qua tỉnh khác,từ xứ này qua xứ khác, có khi đi hàng tháng trời, các ghe buôn bán cũng chở hàng hóa bằng ghe mà thiên hạ gọi chữ Hán là “ghe thương hồ”. Thương hồ là ghép từ chữ giang hồ và thương mãi –tức người sống bằng nghề bán buôn trên sông bằng ghe xuồng.
Hò… ơ !
Lên bờ dạ lại nhớ sông
Thương hồ một mái chèo rong bến đời
Đêm nay trăng nước lên khơi
Có người thương khách bời bời nhớ quê.
Dân Nam Kỳ quen đi ghe xuồng, lúc đó đò dọc, đò chuyến cũng hiếm nên muốn đi đâu đó trong xứ chỉ còn cách đi nhờ những chiếc ghe xuồng đang lưu thông, ngoắc cái xin đi nhờ, đó là “quá giang”.
Nhà giàu, nhà nghèo xưa đều có thể quá giang, lên ghe có khi tới mấy ngày, chủ ghe sắp chổ cho ngủ, nấu cơm cho ăn chung, rồi người đi quá giang cũng xăn tay phụ chủ ghe chèo chống với tinh thần hòa hợp.
Sau khi tới bến thì người quá giang có hậu tạ, trả tiền song chủ ghe nhứt quyết từ chối không nhận vì cho là không bao nhiêu, tương trợ cho bà con cùng xứ.
Dần dà có đường lộ cái, có xe đò, xe lô, xe tải, xe lam, xe hơi…thì người ta lỡ đường cũng xin quá giang xe cộ, đã là quá giang thì không ai lấy tiền hết, giúp người lỡ đường.
Bài tân cổ Bánh Bông Lan có câu:
Bông lan.
Cánh trắng nhụy vàng.
Qua thương cô nàng khéo nướng bánh bông lan.
Xe đò lục tỉnh thinh thang.
Quen hơi, nhớ tiếng quá giang tìm về.
Có nhiều câu của dân Nam Kỳ nói thường ngày cũng có xuất xứ từ sông nước, ví như câu tới bếN, chơi tới bến tức là làm tới cùng, làm cho sướng luôn. Rồi câu được nước lấn tới tức là làm quá đáng. Rồi câu “lặn hụp“, trong cuộc đời chị cứ lặn hụp hoài không khá nổi.
Ông bà già xưa hay chửi yêu những đứa cháu có miệng tía lia,lanh lợi,nói trôi không vấp là “Cái miệng nó tép lặn tép lội”, lấy hình ảnh mấy con tép loi nhoi trên mặt nước.
Câu quậy đục nước cũng xuất xứ sông nước, câu này tương đương câu quậy tới bến.
Chữ giang ở Nma Kỳ nghĩa là sông, có An Giang, Kiện Giang, rồi sau 1975 có tỉnh Tiền Giang và Hậu Giang. Nhưng xứ Sềm Giang thì ít ai còn nhớ.
Sách “Gia Định thành thông chí”chép về cái chết của Thống suất Chưởng cơ Lễ Thành hầu Nguyễn Hữu Cảnh (1650 – 1700):
”Ngày 14 ông kéo binh về, ngày 16 đến Sầm Giang thì mất”, năm đó Nguyễn Hữu Cảnh 51 tuổi.
Sơn Nam trong cuốn”Cá tính Miền Nam chép rằng:
”Quãng đường từ Sầm Giang, Mỹ Đức Tây, Cái Cối, Trà Lọt, An Hữu đến bến đò Mỹ Thuận: xoài mận xum xuê hai bên bờ rạch, vườn tược xanh um, với một đôi mẫu đất là dư sống.”
Trong bài hát “Thăm những vùng địa sử” có câu:
“Đồng Tháp Mười bao năm kiên gan
Với chiến trường Cái Bè, Sầm Giang
Kiên Giang hay Bến Tre, Chương Thiện
Định Tường đây với Cần Thơ đó
Mình đi thăm Sóc Trăng rồi U Minh
Suốt một vòng địa sử quê hương.”
Sầm Giang ?
Sầm Giang là tên Hán Việt của Rạch Gầm, một con rạch và vùng của đất Định Tường xưa chảy vô sông Tiền.
Sách địa phương chỉ tỉnh Mỹ Tho năm 1902 ghi:
“Rạch Gầm dài 11 km, chảy từ làng Hữu Đạo qua tống Thuận Bình và Lợi Trường…”.
Thời VNCH, quận Sầm Giang tỉnh Định Tường đóng quận lị ở chợ Giữa Vĩnh Kim. Quận Sầm Giang có 14 xã gồm: Hưng Thạnh Mỹ, Nhị Bình, Long Định, Dưỡng Điềm, Điềm Hy, Hữu Đạo, Bình Trưng, Bàn Long, Phú Phong, Đông Hòa, Vĩnh Kim, Kim Sơn, Long Hưng, Song Thuận.
Nói chung Sầm Giang nay là đất Vĩnh Kim, Kim Sơn, Long Hưng… thuộc Châu Thành Tiền Giang, đây là vùng đất trù phú, là cái vựa trái cây của Định Tường.
Xứ này sông rạch chằng chịt, khai phá rất sớm nên dân cư khá đông thể hiện qua tên rạch: Ông Hổ, Cả Cấm, Bà Hào, Bà Nhan, Bà Lung, Bà Tét.
“Sầm Giang là chốn rất cao kỳ
Danh tiếng vang lừng xóm phú thi”.
